In november 2014 kwam er een meisje in mijn klas die al een aantal jaren niet tegen leerkrachten en andere leerlingen had gesproken. We hoopten haar te kunnen helpen door haar veiligheid en vertrouwen te bieden. We hebben daarnaast onderzocht wat dit zou kunnen zijn en selectief mutisme is waar we op uitkwamen. We zijn verder gegaan met de handvatten die we in boeken en via internet hebben gevonden.
Helaas bleek dit niet genoeg en hebben we in maart 2015, met toestemming van ouders, besloten om externe hulp te gaan zoeken. We kwamen uit bij logopediste Petra van der Werf die is gespecialiseerd in kinderen met selectief mutisme. Zij heeft een huisbezoek gedaan waarbij ze het vertrouwen van het meisje heeft gewonnen.
In juni 2015 was het moment dat Petra voor het eerst op school kwam om het meisje op school, het probleemgebied(!), verder te helpen. Eigenlijk mag Petra alleen behandelen in haar eigen praktijk, maar daar zit het probleem niet. Het is fijn dat Petra er wel voor heeft gekozen om op school te komen. Het meisje heeft in de praktijk ook aangegeven dat ze er klaar voor is en daar een plan van aanpak bedacht om op school te gaan praten.
We hebben een middag ingeroosterd waarin Petra met het meisje kon werken en alle ruimte kreeg die ze nodig had. Het pianokamertje was de ruimte waar ze konden werken. Een andere collega heeft mijn klas overgenomen zodat ik kon helpen waar dat nodig was. Deze middag heeft Petra met het meisje een plan van aanpak besproken. Ze heeft een ander meisje uit de klas opgehaald om met haar een spel te doen. Een spel waarbij vragen moesten worden beantwoord waardoor degene die de vraag beantwoordt iets over zichzelf vertelt. Het doel was dat het meisje zou gaan praten tegen het meisje wat ze had opgehaald. Waarbij het meisje eerst niet mocht kijken, maar later wel.
Het was al na schooltijd en de kinderen waren al naar huis toen ik werd opgehaald. Het andere meisje was er ook nog en hielp mee. We deden hetzelfde spel. Met een dobbelsteen moest ze gooien en hardop moest ze de stappen zetten die ze had gegooid en bij een aantal vakjes moest ze een vraag beantwoorden. Ook ik moest het eerste kwartier steeds mijn ogen dicht doen als ze sprak. Het andere meisje ging daarna weg. Na iedere vraag vroeg Petra aan het meisje of ik mijn ogen al mocht open doen en steeds durfde ze dat niet. Tot ze opeens zei dat ze wel het getal 1 wilde zeggen terwijl ik keek. Dat gebeurde en het was geweldig, want dat was genoeg voor haar om te blijven praten. We gingen naar de klas, waar haar moeder zat te wachten. Iedereen was heel erg blij! Petra bleef bij moeder terwijl het meisje mij in het pianokamertje liet horen dat ze wel degelijk alle letters kende en kon lezen. Petra ging daarna weg en ik heb met het meisje en haar moeder in de klas verder gesproken. 'Juf, je weet nog zoveel niet van mij! We moeten nog heel veel praten' is wat ze zei. We hebben daarna nog meer dan een uur samen gesproken. We hebben ook afgesproken dat ze het echt praten in de klas nog eng vindt en dat ze met een aantal kinderen en met mij durft te praten in het pianokamertje. Ze tikt ons aan en dan bespreken we het daar en komen we daarna weer terug naar de klas.
De volgende dag hebben we alles wat is gebeurd in de klas besproken en werd er voor haar geapplaudisseerd. De hoop was dat het nu meer vanzelf zou gaan. In de weken erna zijn de kinderen waar ze al mee sprak en ik regelmatig met haar in het pianokamertje geweest om te praten. Helaas gebeurde dit niet met nieuwe kinderen.
Daarom hebben we in de laatste schoolweek toch besloten om de sprong te gaan wagen. Wederom kwam Petra op school. In het pianokamertje heeft ze wederom met het meisje overlegd hoe ze het gaan doen. Het spel werd weer gespeeld of in ieder geval werden de vragen beantwoord. Dit keer gingen kinderen om en om naar het pianokamertje. Eerst hoorden ze haar praten met de ogen dicht en daarna met de ogen open. We hoopten dat ze daarna de stap naar de klas zou durven maken.
Er was een ander meisje dat de taak van Petra heel natuurlijk overnam, waardoor Petra weg durfde te gaan. In de wandelgang heb ik met haar besproken dat ik haar mag vragen om ook in de klas te spreken. Een kwartier voordat de school uit zou gaan ben ik naar het pianokamertje gegaan, waar nog steeds kinderen in en uit gingen om het meisje te horen praten. Ik heb de vraag gesteld en het andere meisje dat de taak van Petra had overgenomen hielp me erbij. Ze durfde het dus heb ik de klas voorbereid op wat er misschien zou gaan komen of wat misschien toch niet zou lukken. Ook heb ik benadrukt dat het belangrijk is dat ze goed luisteren naar wat ze zegt en dat ook weer teruggeven zodat het meisje weet en erop kan vertrouwen dat we luisteren.
Eenmaal in de klas ging ze aan de middentafel zitten met het andere meisje. Iedereen deed de ogen dicht en ze las samen met het andere meisje de vraag voor en gaf antwoord. Applaus was het gevolg. Ik stelde een aantal vragen aan de klas over de stem en over wat ze nu voelen. Daarna heeft ze samen met het andere meisje om en om geteld terwijl iedereen mocht kijken. Tranen sprongen me in de ogen en ook andere kinderen werden emotioneel. Hier hadden we zo op gehoopt en zo hard voor gewerkt met de hele klas!
Ik mocht daarna haar ouders ophalen en zij ging ondertussen vragen van de klas beantwoorden (wie had dat ooit gedacht). Ook haar ouders en later het meisje zelf waren erg emotioneel. Wat een prachtig moment! De paar dagen die we nog hadden voor de vakantie heeft ze, weliswaar zachtjes, gesproken in de klas. In het nieuwe schooljaar blijven Petra en ik met elkaar in contact en als het nodig is komt Petra weer op school om het meisje opnieuw op weg te helpen.
Als leerkracht ben ik trots op wat er is gedaan en wat er is bereikt! Zonder gespecialiseerde hulp was dit niet gelukt.
Wat ik lastig vind is dat Petra officieel niet buiten haar praktijk mag behandelen en dat terwijl selectief mutisme juist een probleem is dat alleen op school of andere specifieke plekken tot uiting komt en juist daar behandeld moet worden. Ik heb gezien dat het ook echt behandeld kan worden en dat heeft bij dit meisje tot een prachtige groei geleid!
Deze cliëntervaring is geschreven door de leerkracht van een cliënt met selectief mutisme.